Stroje ludowe – dziedzictwem kultury

„Strój garbowski – nie krakowski”

 

Na terenie Lubelszczyzny tradycyjny strój ludowy przetrwał do schyłku XIX wieku, choć już wtedy noszono go prawie wyłącznie z okazji uroczystości kościelnych i niekiedy na weselach. Ubiory ludowe noszone przez ludność wiejską na terenie województwa lubelskiego różniły się znacznie między sobą w zależności od czasu, miejsca i stopnia zamożności gospodarzy. Dlatego granice zasadniczych typów czy odmian ubiorów były dość płynne.

Lubelszczyzna posiada wyraźnie zróżnicowanych 8 odmian strojów ludowych męskich i kobiecych, wynika to z przynależności jej do trzech obszarów etnograficznych (małopolskiego, mazowieckiego i mieszanego z wpływami ruskimi). Znany badacz lubelskich strojów ludowych prof. Janusz Świeży wyodrębnił na tym obszarze 21 odmian ubiorów. Najbliższy naszym okolicom to strój puławski, powiślański, lubartowski, a także krzczonowski czy podlaski.

Niestety, już ponad sto lat minęło odkąd zaprzestano nosić strój ludowy na rzecz bardziej praktycznych i tańszych ubrań fabrycznych. Noszą je najczęściej zespoły folklorystyczne i panie z KGW.

Na temat stroju z Garbowa nie zachowało się wiele materiałów. Na obszarze tym nie prowadzano żadnych badań terenowych z tego zakresu, gdy jeszcze żyli ludzie, którzy pamiętaliby czasy sprzed I wojny światowej i mogliby udzielić informacji. Dlatego też na podstawie zachowanych elementów do końca nie można stwierdzić czy były one noszone powszechnie.

 

Odtworzenie i rekonstrukcja

Obecny strój garbowski odtworzono na podstawie:

-starych zdjęć mieszkańców Garbowa i okolic.

-wypowiedzi Józefa Nakoniecznego, działacza i pisarza ludowego, który w rozprawie pt. O strój ludowy, („Gazeta Polska” 1903, nr 313), wykazał błędy w przedstawionych strojach ludowych noszonych przez mieszkańców Garbowa, które zamieszczone zostały na pocztówkach, wydanych przez St. Winiarskiego z Warszawy.

-wspomnień Janiny Studzińskiej, właścicielki Lesiec, na temat strojów noszonych przez mieszkańców w jej majątku i okolicy przed wojną.

-wykładu Marioli Tymochowicz, pracownika naukowego UMCS, nt. „Strój świąteczny mieszkańców Garbowa z przełomu XIX i XXw.” („Głos Garbowa” rok XII nr 12, grudzień 2002r.).

-artykułu Haliny Soleckiej, etnograf z Puław nt. „Elementy dekoracyjne w strojach ludowych na Lubelszczyźnie” („Głos Garbowa” rok XIV, nr 7-8, lipiec-sierpień 2004).

Na podstawie zebranych materiałów postanowiono odtworzyć oryginalny strój ludowy noszony przez kobiety i mężczyzn zamieszkałych na terenie Garbowa i okolicy. Wykonany komplet stanowić będzie wzór dla członkiń Kół Gospodyń Wiejskich działających na tym terenie, które w przyszłości mogą wrócić do lokalnego stroju ludowego.

W styczniu 2012 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Garbowskiej złożyło wniosek - pod nazwą „Strój garbowski – nie krakowski” o udzielenie grantu w ramach konkursu Programu Wspierania Aktywności Lokalnej na Terenach Wiejskich „RAZEM MOŻEMY WIĘCEJ” realizowanego ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej”

Napłynęło 781 wniosków. Wśród 52 zwycięzców, aż 7 było z woj. lubelskiego. Wśród laureatów znalazł się projekt Towarzystwa.

Celem projektu było:

-Ocalenie od zapomnienia i zachowanie dla pokoleń oryginalnego stroju ludowego świątecznego noszonego przez mieszkańców Garbowszczyzny w XIX i na początku XX wieku.

-Wykonanie oryginalnego stroju kobiecego i męskiego oraz przekazanie eksponatów do Multimedialnej Izby Tradycji w Garbowie.

W trakcie realizacji projektu wykonano:

1. Ekspertyzę strojów zlecono p. Marcie Miśniakiewicz.

2. Uszycie strojów garbowskich wg odtworzonego wzorca zlecono Pracowni Strojów Regionalnych i Narodowych we wsi Bronice-Kolonia 28, pod Nałęczowem.

3. Przygotowanie Konferencji nt. Stroje ludowe – dziedzictwem kultury „Strój garbowski – nie krakowski” w dniu 28 sierpnia 2012r.

Referaty wygłosiły:

-„Rola stroju ludowego dawniej i dzisiaj na przykładzie stroju garbowskiego” - dr Mariola Tymochowicz.

-„Elementy dekoracyjne w strojach ludowych na Lubelszczyźnie, a strój garbowski” - mgr Halina Solecka.

-„Elementy stroju garbowskiego w zbiorach muzeów krajowych i prywatnych” - mgr Renata Bartnik, pracownik Muzeum na Zamku w Lublinie.

Dokumentację fotograficzną „Strój ludowy – dawniej i dzisiaj” wykonał Stanisław M. Stępniak.

Prezentacja odtworzonego stroju garbowskiego odbyła się 28 sierpnia 2012 r. podczas konferencji w Multimedialnej Izbie Tradycji.

Halina Stępniak, prezes TPZG

Powrót