INFORMACJE O GMINIE

 

Garbów został siedzibą gminy w roku 1867 i należał do powiatu nowoaleksandryjskiego (puławskiego), a od stycznia 1999 roku – do powiatu lubelskiego. Obecnie sąsiaduje z gminami powiatu lubelskiego, puławskiego i lubartowskiego.

Początki zorganizowanego życia ludzi na terenie dzisiejszej gminy Garbów sięgają czasów prehistorycznych. Badania archeologiczne dowodzą, że na przełomie VIII i IX wieku n.e. istniało tu grodzisko otoczone fosą i podwójnymi wałami obronnymi oraz świątynia pogańska. Dzisiejszy układ miejscowości pochodzi z okresu tworzenia się państwowości polskiej.

Już od wczesnego średniowiecza mocno tętniło na tych terenach życie gospodarcze. Garbów zawdzięczał szybki rozwój korzystnemu położeniu przy ruchliwym, jednym z ważniejszych wczesnośredniowiecznych traktów komunikacyjnych, który prowadził z Lublina w kierunku Wielkopolski. Gród w okresie piastowskim stanowił własność książęcą i przetrwał do XII wieku. Kres jego funkcjonowania wiązał się z nadaniem okolicznych terenów przedstawicielom stanu rycerskiego.

Parafia Garbów najprawdopodobniej została założona w pierwszej połowie XII wieku i nosiła wezwanie św. Wojciecha. Pierwsza wzmianka pisana o Garbowie pochodzi z 1325 roku i wskazuje, że w XIV wieku parafia była już dobrze zorganizowana i należała do grupy sześciu pierwszych na terenie południowo-wschodniej Polski. Na jej terenie początkowo wznoszono drewniane świątynie później murowane.

O znaczeniu i randze garbowskiej parafii świadczy także fakt, że proboszczami byli tu biskupi: w 1739 roku bp tytularny bakoński Stanisław Rajmund Jezierski, a od roku 1804 bp sufragan Maurycy Mateusz Wojakowski.

Pod koniec XIV stulecia majątkami wokół Garbowa władał możny ród książąt Szczekockich herbu Odrowąż, początkowo związany z dworem królewskim. Od schyłku XVI stulecia udział w dobrach garbowskich nabywała bogata szlachta. Właścicielami były rodziny Iżyckich, Ożarowskich, Tęczyńskich.

Na początku XVIII wieku Garbów należał do Czartoryskich. W roku 1750 został własnością Antoniny de Waldstein, matki Michała Granowskiego, sekretarza wielkiego koronnego – kolejnego właściciela tych ziem. Dzięki jego staraniom miejscowość uzyskała przywilej zezwalający na założenie miasta lokowanego na prawie magdeburskim. Nadał je 15 marca 1785 roku król Stanisław August Poniatowski. Tym samym przywilejem ustanowiony został herb Garbowa – był to herb rodowy matki Michała Granowskiego: „w polu czerwonym lew złoty wspięty z rozdwojonym ogonem”. Przywilej ten ze względu na rozbiory Polski i upadek Rzeczypospolitej nie doczekał się realizacji. Garbów był jedną spośród czterech wsi przedrozbiorowej Lubelszczyzny, obdarowaną królewskim herbem mocą przywileju. Pamiątką tego dokumentu jest obecny herb Garbowa, nawiązujący do pierwowzoru.

Na początku XIX stulecia Garbów i okoliczne folwarki były własnością Adama i Izabeli Czartoryskich. Ich córka Maria Wirtemberska sprzedała klucz garbowski marszałkowi Ziemi Lubelskiej, hr. Janowi Jezierskiemu, posłowi na Sejm w latach 1816-1831. W roku 1853 wybudował on w Garbowie dwór i stawy rybne. Obok rezydencji postawił duży, murowany spichlerz, gorzelnię i zabudowę folwarczną.

Okoliczne dwory ziemiańskie znajdujące się w Przybysławicach, Leścach, Piotrowicach Wielkich, Gutanowie, były zamożne, gdyż żyzna ziemia i fachowo uprawiana odwdzięczała się wysokimi plonami.

Apogeum ekonomicznej prosperity Garbowa przypadło na okres działalności rodziny Broniewskich. W roku 1904 wystawiony na licytację majątek nabył przedsiębiorca Bogdan Broniewski, późniejszy minister przemysłu i handlu. W ciągu kilku lat przekształcił go w gospodarstwo przemysłowe. Wybudował Cukrownię „Garbów” (1908), cegielnię, gorzelnię, rektyfikację spirytusu, kolejkę wąskotorową do Nałęczowa i Bogucina.

Następnie Garbów przeszedł w ręce jego syna Zygmunta Broniewskiego, oficera Wojska Polskiego, ostatniego Komendanta Głównego Narodowych Sił Zbrojnych, zaś dwór w Przybysławicach i cukrownia stanowiły własność brata Mieczysława Broniewskiego, późniejszego wiceprezesa Cukrownictwa Polskiego, udziałowca wielu polskich cukrowni.

Fabryka cukru podniosła stan ekonomiczny okolicznych dworów i gospodarstw chłopskich, z czasem stała się jednym z najlepszych zakładów w Królestwie Polskim. Dawała miejsca pracy wielu ludziom, mieszkania pracownikom zakładu, udzielała pomocy i wsparcia parafii. Dyrektor cukrowni Jan Rupert Łopaciński wspierał powstanie Szkoły Powszechnej w Przybysławicach (1926) i budowę szkoły ziemianek w Nałęczowie.

Cukrownia „Garbów” funkcjonowała do roku 2004 – niemal sto lat i stała się symbolem rozwoju Garbowszczyzny.

Opracowała H. Stępniak