„Bronisław Pietrak – chłopski piewca Lubelszczyzny” w 100-lecie urodzin artysty, twórcy ludowego z Gutanowa

 

Pod takim hasłem odbywała się uroczystość, w niedzielę 8 czerwca 2014 r., upamiętnienie twórcy ludowego Bronisława Pietraka z Gutanowa, patrona Gminnej Biblioteki Publicznej w Garbowie. Obchody rozpoczęła Msza św. odprawiona w intencji śp. Bronisława Pietraka, w kościele Przemienienia Pańskiego w Garbowie.

Z okazji 100-lecia urodzin poety, prozaika, artysty kowala, wycinankarka, gawędziarza, społecznika z Gutanowa Samorząd Gminy Garbów i Gminna Biblioteka ufundowały tablicę pamiątkową - poświęconą patronowi biblioteki. Odsłonięcia tablicy dokonali wspólnie: Krzysztof Pietrak - syn poety, Janina Biegalska główny specjalista ds. muzeów i twórczości ludowej z Urzędu Marszałkowskiego, Kazimierz Firlej - wójt gminy Garbów, Ewa Szczuka - pełniąca obowiązki dyr. biblioteki. Tablicę poświęcił ks. proboszcz Zenon Małyszek.

Następnie Halina Solecka, etnograf z Puław, podzieliła się wspomnieniami o Bronisławie Pietraku. Głos zabrała również Janina Biegalska oraz prof. Jan Adamowski i przyjaciele poety – Maria Gleń, Maria Kijak, Elżbieta Wójtowicz.

Z okazji 100 rocznicy urodzin poety i prozaika ukazała się książka pt.: „Uparty kowal z Gutanowa – opowieść o Bronisławie Pietraku” pod red. Lucyny Żak i Iwony Woźniak, polonistek z PG im Jana Pawła II w Garbowie, a wydana przez Stowarzyszenie na Rzecz Inicjatyw Lokalnych i Oświatowych „Wektor” w Garbowie.

Po części oficjalnej odbył się festyn ludowy, na którym grała Kapela Wojciechowska, Kapela Ludowa z Końskowoli, były pokazy: kucia żelaza w wykonaniu Romana Czernieca, kowala z Wojciechowa, robienia wycinanki – w wykonaniu Bogumiły Gałat – wnuczki Ignacego Dobrzyńskiego, pokaz robienia kwiatów z bibuły – prezentowały „Garbowskie kwiaciarki”. Śpiewał Chór Jubilat z Gutanowa i panie z KGW, wystąpił Kabaret „Sami Swoi nie ma Mocnych z Gutanowa, a także zespoły taneczne i dziecięce. Uroczystość zakończyła zabawa ludowa. Imprezie towarzyszyły wystawy plastyczne, wystawy lokalnych i zaproszonych twórców ludowych.

Uroczystość odbywała się pod honorowym patronatem Marszałka Województwa Lubelskiego - Krzysztofa Hetmana.

 

Patronat medialny objęli: TVP Lublin, Radio Lublin, „Głos Garbowa”

      Radio Lublin   

 

       TVP Lublin  

 

     Głos Garbowa

Sponsorami byli:

Bank Spółdzielczy w Nałęczowie o/Garbów

Bank Spółdzielczy w Niemcach o/Garbów

Publikacja "Uparty kowal z Gutanowa" - wydana staraniem Stowarzyszenia na Rzecz Rozwoju Inicjatyw Lokalnych i Oświatowych Wektor w Garbowie w ramach operacji pt "Uparty kowal z Gutanowa" - Gawęda o Bronisławie Pietraku. Wydanie publikacji ukazującej życie i dorobek artystyczny twórcy ludowego Bronisława Pietraka z Gutanowa wraz z promocją książki współfinansowanej w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013 w ramach działania 413 Wdrażanie lokalnych Strategii Rozwoju. Projekt realizowany w ramach umowy o dofinansowanie realizacji operacji z dnia 22.03.2013 r.

 

Krótka biografia Bronisława Pietraka

 

Bronisław Pietrak urodził się 24 V 1914 r. w Miłocinie, w wielodzietnej rodzinie stróża folwarcznego. Od najmłodszych lat był chorowity i bardziej wrażliwy od rodzeństwa. Do szkoły chodził w rodzinnej wiosce, potem uczył się w Bronicach, gdzie rodzice przenieśli się do pracy w majątku. W wieku 12 lat zamieszkał u najstarszego brata Antoniego w Gutanowie w gminie Garbów i wtedy kontynuował naukę w Szkole Powszechnej w Przybysławicach przy Cukrowni „Garbów”.

Po ukończeniu szkoły zaczął terminować w kuźni dworskiej w Leścach, gmina Garbów, gdzie mieszkał jego przyrodni brat Antoni. W roku 1933 brat objął posadę kowala w majątku Janiny i Bolesława Studzińskich w Leścach, zabrał więc Bronka, aby nauczył się przyzwoitego „fachu”. Po trzech latach terminu został on „wyzwolony”, czyli otrzymał uprawnienia kowala i świadectwo (list polecający od dziedzica). Przez rok pracował jako czeladnik kowalski w kuźni Wierzbickiego w Bochotnicy.

23 czerwca 1936 roku Bronisław Pietrak ożenił się z Katarzyną z Sałęgów, po roku młodzi małżonkowie przeprowadzili się do Gutanowa. Bronisław objął posadę dworskiego kowala w Gutanowie w majątku Henryka Czerwińskiego (właściciela hurtowni aptek w Lublinie). We dworze oprócz podkuwania koni kowal spełniał też rolę mechanika i ślusarza. Robił przedmioty związane z gospodarką chłopską, jak narzędzia rolnicze, okucia do wozów, dyszli, zawiasy, a także przedmioty kultu – metalowe krzyże. Oprócz tego, jak była potrzeba, wykonywał obrączki ślubne, kolczyki w kształcie podkówek ze srebrnych pieniędzy. Zdarzało się też, że do kowala zwracano się o pomoc w leczeniu chorób, wyrywaniu zębów, zatruwaniu bolących kwasem solnym, którego używał do hartowania cyny.

W majątku Pietrak pracował dwa lata, a za uzbierane pieniądze w 1937 r. założył własną kuźnię w Gutanowie, w której przepracował prawie 50 lat.

W czasie II wojny światowej w kuźni Pietraka oprócz okolicznych chłopów i przejezdnych różnych handlarzy, którzy poruszali się konno i dbali o swoje konie, zaczęli pojawiać się też partyzanci.

Od początku swej pracy kowalskiej stosował bogate zdobnictwo: kute i stempelkowe. Zdobione przedmioty mógł po raz pierwszy zaprezentować dopiero po II wojnie światowej na wystawie sztuki ludowej w Lublinie w 1959 r.

Kowal najczęściej zdobił wyroby z żelaza przez skręcanie, używał też znakowników: gwiazdek, trójkątów, pawich oczek. Kolor jego wyrobów był z reguły czarny, połyskujący i trwały. Chronił je przed rdzą pocieraniem na gorąco smołą, opalał też nad ogniem. Z czasem z kuźni Pietraka wychodziły prawdziwe arcydzieła, stworzone przez talent, zręczne ręce i ogień.

Kowalstwem B. Pietraka zainteresował się prof. Roman Reinfuss, który zadbał, by zachowały się w nim stare techniki kucia i tradycyjna ornamentyka. Od tej pory Pietrak zaczął ozdabiać swoje prace typowo lubelskimi motywami: kogucikami i koziołkami. Na konkursach zdobywał I nagrody. B. Pietrak uznany został za jednego z najzdolniejszych kowali i twórców ludowych w Polsce. Uhonorowaniem tej pozycji było zorganizowanie w Gutanowie w 1970 r. Zjazdu Kowali, na którym rozstrzygnięty został ogólnopolski konkurs na ludowe kowalstwo artystyczne. B. Pietrak otrzymał wówczas I nagrodę.

Drugą dziedziną jego zainteresowań plastycznych było wycinankarstwo (od 1960 r.). W twórczości nawiązywał do tradycyjnej wycinanki lubelskiej Ignacego Dobrzyńskiego, jednokolorowej, symetryczno-centrycznej, stosując jednak odmienną technikę - nie wycinania nożycami, ale metalowymi stemplami - dłutami. Wycinanki te prezentowane były na wielu wystawach a na ogólnopolskim konkursie „Polskie wycinanki ludowe” otrzymały wyróżnienie (Toruń 1979).

Trzecią dziedziną jego twórczości artystycznej było pisarstwo: poezja, opowiadania, korespondencje dziennikarskie. I w tej dziedzinie B. Pietrak wykazał duże zdolności literackie uwieńczone samodzielnymi tomikami poezji: „Kąkole" (1963), „Chryzantemy" (1976), „Wiersze z łzą i humorem" (1990), „Wierchowe nutki (1993) Widziane zezem”(1993)

Utwory poświęcone zmarłym dzieciom i żonie wydane w tomiku pt. „Chłopskie treny” (1994), uzyskały wysoką ocenę literacką i stanowiły jedno z najcenniejszych osiągnięć poety.

Obok liryki powstawały też pieśni, bajki i gadki ludowe. Gawędy pełne satyry i rubaszności zebrał w tomiku pt. „Bełżycko fujara" (1982), a humoreski w tomiku „Z czego w Polsce się śmiejemy”.

W tych utworach poeta świadomie pisał gwarą ze swojego regionu, z okolic Puław (językiem, jakim, na co dzień posługiwali się mieszkańcy Gutanowa). Uważał bowiem, że w ten sposób łatwiej wydobyć humor i oddać atmosferę życia i obyczajów wiejskich

O Bronisławie Pietraku ukazało się mnóstwo artykułów w prasie krajowej i zagranicznej. Jego sylwetkę przedstawiono w monografii „Kto jest kim w Polsce 85”. Pisano o nim w języku rosyjskim, angielskim i niemieckim. Wszystkie artykuły, jakie się na jego temat ukazały w prasie zbierał i wklejał do albumów.

Opowiadania„Pamiętnik konia”, „Miłość ziemi”, „Lodzia” (1996), „Na przełaj przez życie” (1997) – rodzaj pamiętnika, czy też stylizowanej autobiografii, będącej znakomitym źródłem obrazującym życie na wsi w okresie międzywojennym. Jego utwory poetyckie weszły też do wszystkich wydawanych od 1963 r. antologii poezji ludowej, zamieszczane były w ponad 30 czasopismach. Wypowiedzi i korespondencje B. Pietraka zamieszczały liczne gazety i czasopisma.  

Bogata też jest publicystyka innych o życiu, działalności społecznej i twórczości artystycznej B. Pietraka. Twórca zgromadził kilka albumów z takimi artykułami.

Jego dorobek został też udokumentowany w 4 filmach, „Piórem i młotem” „Kowal z Gutanowa” „Tacy są wśród nas”. Mówiono o nim w licznych audycjach radiowych i telewizyjnych. 

B. Pietrak był także znanym i cenionym działaczem społecznym w swoim środowisku, organizatorem wielu imprez, spotkań autorskich, propagatorem współczesnej twórczości ludowej.

Był współzałożycielem powiatowego i wojewódzkiego klubu twórców ludowych, z których ukonstytuowało się Stowarzyszenie Twórców Ludowych z siedzibą w Lublinie. W latach 1968-71 był jego pierwszym prezesem, w późniejszym kadencjach służył radą i swym wieloletnim doświadczeniem. Z racji piastowanych funkcji w STL, często uczestniczył w różnych imprezach folklorystycznych, kiermaszach sztuki ludowej odwiedzając właściwie wszystkie miasta w Polsce w których odbywały się takie imprezy.

Przez wiele lat współpracował z CPLiĄ i Desą oraz z muzeami.

Nagrody i wyróżnienia

Wielokrotny stypendysta Ministerstwa Kultury i Sztuki

Uhonorowany odznaczeniami państwowymi:

-Brązowym Krzyżem Zasługi,

-Odznaką Tysiąclecia Państwa Polskiego,

-Odznaką Zasłużony Działacz Kultury,

-Medalem Za zasługi dla woj. lubelskiego, Za zasługi dla Lublina.

Nagradzany przez Wydziały Kultury Władz Wojewódzkich, instytucje społeczne i kulturalne:

-Nagrodę międzynarodową na Targach Poznańskich (1968),

-Wojewódzką Nagrodę Kulturalną (1968, 1989),

-Nagrodę Ministerstwa Kultury (1971),

-Nagrodę Cepelii (1976, 1989),

Nagrodę Krakowa im. J. Marka (1991), za propagowanie folkloru polskiego.

-Ogólnopolską Nagrodę Artystyczną „Chłopskiej Drogi” im. Jana Pocka (1973)

-Nagrodę im. Oskara Kolberga, (1988) przyznawaną za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości ludowej.

Otrzymał pierwsze, drugie i trzecie nagrody w konkursach na kowalstwo artystyczne, wycinankę, poezję i pamiętnikarstwo,

Prace plastyczne (kowalstwo i wycinanki) B. Pietraka znajdują się w zbiorach wielu muzeów: m.in. w Lublinie, Wojciechowie, Warszawie, Krakowie, Płocku, Toruniu, Opolu, Poznaniu i innych. Wielokrotnie były prezentowane na wystawach polskiej sztuki ludowej za granicą: w Paryżu, Sofii, Nowym Jork, Debreczynie, Moskwie.

Na 70. rocznicę urodzin i 50. pracy artystycznej zorganizowano w Lublinie w 1984 r. wystawę indywidualną prac B. Pietraka połączoną ze spotkaniem autorskim, na którym twórca mógł też zaprezentować swoją twórczość literacką.

Dożył artysta słusznego wieku, mimo niedyspozycji związanej z wiekiem i chorobą serca, do ostatnich chwil był pełen energii, zapału i pomysłów

Dzięki jego życzliwości i chęci współpracy udało się też zorganizować retrospektywną wystawę pt. „Bronisław Pietrak – twórca z Gutanowa – kowalstwo, wycinanka, twórczość literacka”, którą otwarto 22 marca 1997 roku w Muzeum Regionalnym PTTK im. Izabeli ks. Czartoryskiej w Puławach. Zgromadzono na niej prace z dziedziny kowalstwa i wycinanki oraz pamiątki osobiste, jak listy gratulacyjne, odznaczenia, wycinki prasowe oraz wydania wszystkich jego prac literackich. Zbiory udostępniło Muzeum Lubelskie i rodzina artysty. Ponadto w scenerii wystawy TV Polonia nakręciła film i przeprowadziła wywiad z B. Pietrakiem i jego żoną – A. Niźnik-Pietrak, było to ostatnie wspólne publiczne wystąpienie małżonków. Przekazane na wystawę prace z prywatnych zbiorów Bronisława i rodziny, odbierał już syn Krzysztof Pietrak.

 

Bronisław Pietrak zmarł 28 października 1997 roku, przeżywszy 83 lata. Odszedł nieprzeciętny człowiek, samorodny talent, który swoim życiem i bogatą twórczością wniósł nieprzemijające wartości do polskiej kultury ludowej i życia gminy Garbów.

31 października pochowany został w rodzinnym grobowcu, na którym jeszcze za życia ustawił własnoręcznie wykuty, metalowy krzyż. 

Powrót